عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات

از آنجایی که لوله‌ها به عنوان انتقال‌دهنده سیالات، گازها و جامدات از نقطه‌ای به نقطه دیگر در پروژه‌های ساختمانی شناخته می‌شوند، داشتن آگاهی درباره عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات در اجرای پروژه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کیفیت تولید، نوع نگهداری و هم چنین طراحی و اجرای سیستم‌های لوله‌کشی نقش مؤثری در طول عمر لوله و اتصالات آن بر عهده دارد.

 شناخت انواع لوله

لوله‌ها به عنوان بخش مهمی از سازه‌های مختلف شناخته می‌شوند که به منظور انتقال و هدایت انواع سیالات مانند مایعات، گازها و جامدات در صنایع مختلف به کار برده می‌شوند. اجرای یک پروژه با کیفیت بالا به طول عمر لوله و اتصالات آن بستگی دارد.

لوله در انواع مختلفی مانند موارد زیر تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• فولادی قابل کاربرد در ساخت و توزیع آب، نفت و گاز
• مسی قابل استفاده در سیستم‌های گرمایشی و لوله‌کشی آب
• PVC در سیستم‌های لوله‌کشی و آبیاری
• CPVC قابل کاربرد برای انتقال آب گرم
• پلی‌اتیلن با هدف توزیع آب و گاز
• PPR به منظور استفاده در لوله‌کشی‌های آب سرد و گرم

 شناخت انواع اتصالات

منظور از اتصالات، قسمت‌هایی هستند که با هدف ایجاد اتصال، کنترل، باز و بست کردن و تغییر جهت سیالات در سیستم لوله‌کشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کار باعث می‌شود تا خط لوله بدون نشتی و کاربردی باشد. انواع اتصالات عبارت‌اند از:

• زانویی برای ایجاد تغییر جهت لوله در زوایای ۴۵ و ۹۰ درجه
• سه‌راهی برای تقسیم‌کردن جریان در دو جهت به شکل T
• کاهنده برای اتصال لوله‌های با قطرهای مختلف به یکدیگر
• کوپلینگ برای اتصال دو لوله با قطرهای یکسان
• اتحاد با هدف جداسازی آسان لوله‌ها برای نگهداری، تعمیر یا تعویض آن‌ها
• فلنج به منظور ایجاد اتصال بین لوله‌ها و دسترسی راحت‌تر برای نگهداری و بررسی معایب
• شیر برای کنترل جریان سیالات در داخل لوله
• صلیب با عملکردی مشابه با اتصال سه‌راهی به علاوه یک خروجی اضافی

عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات

مقاومت لوله‌های در برابر عوامل محیطی مختلف از جمله مواردی است که تأثیر به سزایی در میزان ماندگاری و کیفیت لوله‌ها دارد. با این حال برخی از عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات عبارت‌اند از:

 ۱. عوامل فیزیکی

عوامل فیزیکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در طول عمر لوله‌ها هستند که سه عامل مواد اولیه، لاینینگ، ساخت و کوتینگ لوله در آن نقش دارند. توجه به متریال هنگام ساخت و تولید لوله‌ها، ضخامت دیواره‌ها با هدف ایجاد مقاومت در برابر خوردگی و پوسیدگی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات به حساب می‌آیند. در صورتی که نصب لوله‌های غیراصولی انجام شود، علاوه بر ایجاد آسیب موجب شکستن آن‌ها شده و در نهایت طول عمر آن‌ها کم خواهد شد. قطر و نوع اتصال از دیگر عوامل فیزیکی تأثیرگذار بر افزایش عمر لوله‌ها به شمار می‌روند که توجه به آن‌ها حایز اهمیت است.

• انتخاب مواد

جنس لوله‌ها و اتصالات آن‌ها از جمله عوامل فیزیکی مؤثر هستند. با توجه به اینکه مواد گوناگون در برابر خوردگی و فرسایش از خود مقاومت متفاوتی را نشان می‌دهند، لازم است متریالی برای ساخت لوله انتخاب شود تا با سیالات و شرایط محیطی سازگاری بالایی داشته باشد.

• استرس مکانیکی

برخی از عوامل فیزیکی مانند ارتعاش، ضربات آب و نیروهای خارجی به لوله و اتصالات می‌تواند آن‌ها را با گذشت زمان ضعیف کند. استفاده از شیوه‌های صحیح نصب و نگهداری کامل موجب می‌شود تا این میزان تنش‌های مکانیکی به کمترین مقدار خود برسد.

• کیفیت نصب

استفاده از شیوه‌های استاندارد و صحیح برای اتصال لوله‌ها، تراز مناسب، نگهداری و پشتیبانی مناسب باعث می‌شود تا کیفیت نصب افزایش پیدا کرده و در نهایت عمر استفاده از لوله‌ها افزایش پیدا کند.

انواع فلنج در پالایشگاه رو بشناسید

 ۲. شرایط عملیاتی

فشار کاری، نوع سیال در حال عبور از لوله‌ها و هم چنین دبی جریان از جمله شرایط عملیاتی مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات به حساب می‌آیند. در واقع شرایط عملیاتی به مواردی گفته می‌شود که لوله‌ها در آن مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• دما و فشار

از جمله مواردی که موجب تخریب و واردشدن آسیب‌های جدی به لوله و اتصالات آن‌ها می‌شود، استفاده از لوله‌ها در محیط‌های با دما و فشار بالاتر از محدودیت‌های طراحی شده است. انتخاب نوع مواد اولیه‌ای که بتواند در برابر دما و فشارهای بالا نیز مقاومت خوبی از خود نشان دهند، قابل توجه است.

• کیفیت سیال

کیفیت و نوع سیال جریان‌دار در لوله از دیگر عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات است. از آنجایی که مواد دارای خاصیت اسیدی یا قلیایی بالا موجب تخریب سریع‌تر می‌شود لازم است تا به کیفیت و نوع سیال نیز توجه داشته باشید.

 ۳. شرایط محیطی

عوامل محیطی مانند محل قرار گرفتن لوله، بستر لوله، نوع خاک، آب‌وهوا و… از دیگر عوامل تأثیرگذار در افزایش یا کاهش طول عمر لوله‌ها شناخته می‌شوند. از آنجایی که لوله‌ها به دو صورت توکار (مستقیم درون خاک) یا روکار قرار می‌گیرند، توجه به نوع خاک در طرح توکار حائز اهمیت است. در صورتی که خاک مناسب نباشد، فرسایش، خوردگی، پوسیدگی و در نهایت شکستگی لوله‌ها رخ می‌دهد.

• نوع خاک

خاک‌هایی که میزان رطوبت یا اسیدیته بالا دارند از بزرگ‌ترین مواردی هستند که موجب تخریب و خورندگی لوله‌ها می‌شوند. برای جلوگیری از این کار می‌توانید از پوشش‌های محافظ و مقاوم در برابر فرسودگی و شرایط خاک در اطراف لوله‌ها استفاده کنید.

• شرایط جوی و زیست‌محیطی

برخی از شرایط محیطی از جمله آب‌وهوا، اشعه ماورای‌بنفش، مواد شیمیایی و آلاینده‌ها می‌توانند لوله‌ها را در معرض تخریب قرار دهند. به کار بردن پوشش‌های محافظ به منظور عایق کردن لوله‌ها به مقدار زیادی کمک می‌کند تا عوامل زیست‌محیطی مخرب لوله و اتصالات کاهش پیدا کنند.

 علل خرابی و کاهش طول عمر لوله‌ها

همان‌طور که داشتن آگاهی و اطلاعات کافی درباره عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات که موجب افزایش آن می‌شود، لازم است نسبت به عواملی که نقش مؤثری در واردشدن آسیب و کاهش طول عمر لوله‌ها دارند نیز اطلاعاتی در دست داشته باشید.

این عوامل عبارت‌اند از:

 ۱. خوردگی و فرسایش لوله‌ها

خوردگی لوله‌ها از جمله عوامل تأثیرگذار در طول عمر لوله و اتصالات است که به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:

خوردگی کلی که به علت قرار گرفتن فلز در کنار یک الکترولیت رخ می‌دهد و لوله فلزی به صورت یکدست فرسایش پیدا می‌کند.

خوردگی ایجاد شده به دلیل قرار گرفتن دو فلز در کنار یکدیگر و از دست‌دادن الکترون

خوردگی منجر به سوراخ‌شدن فلز که بیشتر در سطح لوله فلزی اتفاق می‌افتد.

دقت داشته باشید که برای ایجاد عایق و محافظت از لوله‌های گالوانیزه در برابر خوردگی می‌توانید از یک پوشش استفاده کنید که به مراتب موجب افزایش قیمت آن نیز می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت که نوع لوله در میزان طول عمر آن نقش مؤثری دارد.

مشاهده انواع شیر کشویی 

 ۲. زلزله

جابه‌جایی زمین در اثر زلزله به عنوان یک حادثه طبیعی باعث وارد شدن یک تنش ناگهانی در لوله‌ها شده و در نهایت شکستگی آن‌ها را به همراه دارد. استفاده از لوله‌های با مقاومت و میزان تحمل بالا در برابر زلزله مانند لوله‌های مانیسمان یا بدون درز از دیگر عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات است. از آنجایی که لوله‌های درزدار در برابر زلزله مقاومت کمی دارند و شکسته می‌شوند، از لوله‌های بدون درز ارزان‌تر هستند.

 ۳. رشد میکروارگانیزها

میکروارگانیزها هنگام رشد و تکثیر، اسیدهای آلی و سولفور تولید می‌کنند که از جمله مواردی است که موجب تخریب لوله و اتصالات آن‌ها می‌شود.

 کلام آخر

از آنجایی که لوله‌ها با توجه به نوع متریال و مواد اولیه به کار رفته در ساخت آن‌ها در انواع مختلف تولید و روانه بازار می‌شوند، توجه به نوع لوله از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر طول عمر لوله و اتصالات آن به حساب می‌آید. علاوه بر این شرایط مختلفی از جمله شرایط محیطی مانند آب‌وهوا، نوع خاک برای لوله‌کشی‌های توکار، نوع سیال استفاده شده، میزان ضخامت دیواره‌ها، جنس لوله و… از دیگر عوامل افزایش یا کاهش طول عمر لوله و اتصالات شناخته می‌شوند که لازم است هنگام خرید و ایجاد اتصالات در سازه‌ها به آن‌ها توجه شود. رعایت این موارد کمک می‌کند تا از خوردگی، فرسایش، پوسیدگی و تخریب لوله‌ها جلوگیری شود.